Bugün ülkemizde her bölgenin kendi âdetine göre erkek ile kızın ihtiyaçları görülmektedir. Bazı bölgelerimizde ev için lâzım olan eşya kız ve erkeğin ailesi tarafından paylaşılmış durumdadır. Taraflar hangi eşyayı alacağını bilmekte ve ona göre masraf yapmaktadır. Bunu hem tarafların kendileri, hem de aileler bilmektedir. Eşler ayrıldığında da eşyaların paylaşılması bu esasa göre olacaktır.
Aile yuvası, evlenen tarafların birlikte kurdukları, geliştirdikleri, devam ettirdikleri bir yerdir.
Meselâ, erkek tarafı halı, beyaz eşya, mobilya gibi eşyaları alırken; kız tarafı da yatak odasına ait eşyaları alır. Diğer ev eşyalarını da çoğunlukla erkek tarafı aldığından; böylece genel olarak eşyanın kimler tarafından alındığı belli olur.
Tarafların boşanması, birisinin yahut her ikisinin ölmesi durumunda kadının sahip olduğu ziynet eşyası ve ev eşyası kime âit olacaktır?
Karı-koca boşanmışlarsa, her ikisi de hayatta olduklarından ev eşyasını almakta hazır bulunan aileler de meydanda olunca, evdeki belli başlı eşyanın kim tarafından satın alındığı bilindiğinden paylaşılması kolay olacaktır. Satın alındığı şekilde paylaşılır, herkes kendi aldığı eşyaya sahip olur.
Fakat evde bulunan bazı eşyalar üzerinde anlaşmazlık çıkar, her iki taraf da kendisine ait olduğunu iddia ederse, şöyle bir çözüm bulunur:
Eğer erkek eşyanın kendisine ait olduğuna dair bir delil buluyorsa, eşya ister erkeğin işine yarasın, ister kadının; isterse hem erkeğe, hem kadına yarasın fark etmez, o eşya erkeğindir. Bunda, oturulan evin kadının veya erkeğin olması fark etmez. Fakat delili erkek getiremiyor da, kadın bulabiliyorsa eşya kadına verilir.
Eşyanın kendisine âit olduğuna dair her iki taraf da delil buluyorsa ve eşya da kadının işine yarıyorsa kadına verilir; erkeğin işine yarıyorsa erkeğe verilir.
Eşyanın daha çok kadının mı, erkeğin mi işine yarayacağı hususunda anlaşmaya varılamıyor, deliller de çatışıyorsa, bu durumda deliller geçersiz kalır, yemine başvurulur. Erkek yemin ederse erkeğe, kadın yemin ederse kadına verilir.
Yine eşyanın kime âit olduğu hususunda delil getirilemiyorsa, eşyaya bakılır; erkek elbisesi, erkeğin meslekî eşyası ise yemin ettirilerek kendisine verilir; yemin edemezse kadına iade olunur. Şayet eşya, çeyiz, ziynet, kadın giyim eşyası gibi kadının işine yarayan cinsten ise, yemin ettirilerek kadının olur. Etmezse erkeğe geçer.
Ancak ev eşyası koltuk, kanape, yatak, yorgan, kap kacak gibi hem kadının, hem de erkeğin işine yarayabilecek çeşitten olunca, İmam-ı Azam ile İmam Muhammed’e göre, bu hususta erkeğe yemin ettirilir, yemin ederse kendisine verilir, etmezse kadına terk olunur. İmam Ebû Yusuf’a göre ise, bölgenin âdetine itibar olunur.
Meselâ alınan eşyanın sadece kadının kendisine ait olduğu biliniyorsa, burada söz sahibi kadın olacağından, yemin ettirilerek âdete göre ayrılan eşya verilir.
Karı-kocanın ortaklaşa gayretleri ve çalışmaları sonunda eve konan eşya ne kadar olursa olsun erkeğe âittir. Çünkü kadın kocasının ailesi ve onun idaresi altında bulunduğundan ona yardımcı olmuş demektir. Ancak kadın kendi hususi çalışması sonunda bir eşya almışsa o kendisine verilir. (Bu fetva Şeyhülislâm Ali Efendiye âittir.)
Karı-kocadan birisi ölmüşse; durum nasıl olacaktır? Şayet her iki taraf aldıkları eşyayı biliyorlarsa, buna göre taraflar arasında eşya taksim olunur. Fakat ihtilâf çıkmışsa, bazı eşyaların kime âit olduğunda anlaşmazlığa düşülmüşse, kadınla erkeğin mirasçıları bir araya gelir. Kim eşyanın kendilerine ait olduğuna dair delil getirirse eşya onun olur.
Fakat delil getirilemiyor, eşya da hem erkeğin, hem de kadının işine yarayan türden ise, eşya yeminle birlikte hayatta olana âittir. Çünkü bunun malı sahiplenmesi mirasçılarınkinden daha öncedir ve öncelik hakkı vardır.
Ziynet eşyasına gelince; genellikle ziynet eşyasını erkek tarafı alır ve kadına verilir, ona hibe edilir. Artık o kadının kendisinindir. Kocanın mirasçılarına verilmez.
Şayet karı-koca her ikisi de ölmüşse, mirasçılar da eşya üzerinde anlaşamazlarsa, her iki tarafa elverişli olan eşya yeminle birlikte erkeğin mirasçılarına verilir.