Enes b. Malik’in nakline göre Resûlullah -sallallâhu aleyhi vesellem- “Salih bir kişi tarafından görülen güzel rüya, peygamberliğin kırk altı cüzünden bir cüzdür” buyurmuştur.
Açıklama:
“Salih bir kişi tarafından görülen güzel rüya.” Mühelleb şöyle demiştir: Söylenmek istenen salihlerin rüyalarının büyük bir kısmı demektir. Aksi takdirde salih kimse de bazen karışık rüyalar görebilir. Fakat bu, şeytanın onlara hâkimiyetinin az olmasından dolayı nadirdir. Oysa salih olmayan kimseler böyle değildir. Zira onların gördükleri rüyalardaki doğruluk payı, şeytanın kendilerine tasallutunun baskın olmasından dolayı nadirdir. Mühelleb şöyle der: İnsanlar bu konuda üç dereceye ayrılırlar.
Birincisi peygamberlerdir. Onların rüyalarının tamamı doğrudur. Gördükleri rüyaların bazılarında tabire ihtiyaç olanlar olabilir.
İkincisi salihlerdir. Bu kimselerin gördükleri rüyaların büyük bir kısmı doğru çıkar. Bazen onların rüyalarında tabire muhtaç olmayanlar olabilir.
Üçüncüsü salihlerin dışındakilerdir. Bunların rüyalarında doğruluk payı olduğu gibi, gördükleri karmakarışık şeyler de olabilir. Bu gruptakiler kendi aralarında üçe ayrılırlar:
a. Durumu kapalı olanlar: Onların hakkında çoğunlukla her iki ihtimal eşittir.
b. Fasıklar: Fasıkların rüyalarında galip olan karmakarışık olmaktır. Bu gibi kimselerin rüyalarında doğruluk payı azdır.
c. Kâfirler: Bu grubun rüyasında doğruluk çok nadir olarak rastlanan bir şeydir. Resülullah’ın -sallallâhu aleyhi vesellem- “Rüyası en doğru olanınız, sözü en doğru olanınızdır” ifadesi buna işaret etmektedir. Bu hadisi Müslim rivayet etmiştir. Rüyada ayaklarından bağlı olduğunu görme bölümünde bu hadise inşallah işaret edilecektir. Hz. Yusuf aleyhisselâm ile birlikte hapiste yatan iki kişiyle, onların hükümdarlarının rüyaları ve başkaları örneğinde olduğu gibi bazı kâfirlerin sadık rüyalar gördükleri vaki olmuştur.
“Peygamberliğin kırk altı cüzünden bir cüzdür.” Peygamberlik, Hz. Peygamber ile birlikte sona erdiği halde rüyanın peygamberlikten bir cüz olması, problemli bir durum olarak görülmüştür. Bunun cevabında şöyle denilmiştir: Rüyayı gören Hz. Peygamber ise bu gerçekten onun peygamberliğinin cüzlerinden bir cüzdür. Hz. Peygamber’in dışında birisi rüya görmüşse bunun, peygamberliğin cüzlerinden bir cüz olması mecaz yollu bir ifadedir. Hattâbî şöyle demiştir: Söylenildiğine göre hadisin manası şudur: Rüya, peygamberliğin geri kalan bir parçası olarak değil, (gaybî haber alma açısından) peygamberliğe benzer olarak gelir.
Bazılarına göre hadisin manası şudur: Rüya, peygamberlik ilminin bir parçasıdır. Zira peygamberlik her ne kadar sona ermişse de ilmi bakidir.
Buna göre hadisin manası şöyle olur: Rüya Yüce Allah’tan gelen bir haber-i sadıktır, yoksa yalan değildir. Nitekim nübüvvetin manası da Allah’tan gelen ve hakkında yalan söylemenin caiz olmadığı doğru haber demektir.Netice olarak rüya, haberin doğruluğu açısından peygamberliğe benzemiştir.