Özürle Câiz Olması
Bil ki, gıybet yalan gibi haramdır. İhtiyaç olmayınca mubah ölmaz. Bunda altı özür vardır.-
BİRİNCİ ÖZÜR: Kadı ve sultanın yanında, gördüğü zulmü söy- lemek câizdir. Yahut kendisine yardımcı olacak kimseye zulme uğ- radığmı anlatabilir. Fakat mazlumun, kendisine faydası olmaya
cak kimselere zalimin zulmünü anlatması doğru olmaz. İbn Sirin’in huzurunda biri, Haccâc’m zulmünden bahsetti. İbn Sîrin buyurdu ki: «Allahü Teâlâ insanların hakkını Haccâc’dan aldığı gibi, Hac câc’ın hakkını da, kendisini gıybet edenlerden alır».
İKİNCİ ÖZÜR: Günah işlenen bir yer görür ve nehy-i münker yapacak olan kimseye haber verip, onlara mâni olmasını ister. Bu zamanda da câizdir. Hazret-i Ömer, Talha ve Osman’a (radıyallahü anhüm) uğradı. Selâm Verdi. Cevap vermediler. Ebû Bekri’s-Sıd- dîk’a (radıyallahü anh) söyledi. Alimler bu söylemenin gıybet olmadığım bildirdiler.
ÜÇÜNCÜ ÖZÜR: Fetva sormaktır. Meselâ hanımım, babam veya başka birisi bana şöyle yapıyor veya söylüyor dese gıybet olmaz. Ama en iyisi, bir kimse şöyle yaparsa ne cevap verirsiniz şeklinde sormaktır. İsim söylerse de câizdir. Çünkü, müftünün iyice .anlaması için bazan icabeder. Hind (radıyallahü anhâ) Resûlullah’a (sallâllahü aleyhi ve sellem), «Ebû Süfyan bahil insandır, benim ve çocuklarımızın nafakasını vermiyor, onun haberi olmadan bir şey alırsam câiz midir?», deyince, «Lâzım olduğu kadar al» t1), buyurdu. Gerçi kocasının bahilliğinden ve çocuklarına zulmettiğinden bahsetmesi gıybetti. Fakat fetva için olduğundan Resûlullah (aleyhisselâm) ona cevaz verdi. Özürle Câiz Olması
DÖRDÜNCÜ ÖZÜR: Bid’at sahibi veya hırsıza itimat edenlere, ‘onların zararından korunmaları için, o kimseleri tanıtmak; veya evlenecek, yahut köle satın alacak olan kimseye, zararlı ve ayıblı olduğunu bildirmek daha iyidir. Çünkü söylemezse, zararı daha çok olacaktır. Bunu gizlemek, Müslümanlara şefkatli davranmayı bozar. Şâhidlerin dürüst olup olmadığını isbat eden, şâhidlikte bir kimseye ta’n edebilir. Bunun gibi kendisiyle meşveret edilen kimse de, kötü taraflarını söyleyebilir. Resûlullah (sallâllahü aleyhi ve sellem) buyurmuştur: «Fâsık hakkında bildiklerinizi söyleyiniz, insanlar ondan sakınsınlar» (2). Bu, zarar olduğu anlaşılan yerde, sünnettir. Fakat özürsüz söylemek câiz olmaz. Üç kimse hakkında gıybet olmaz demişlerdir: Zalim sultan, bid’at sahibi ve âsikâre günah işleyen. Bunun sebebi, bu kimseler günahlarını kendileri gizlemiyor ve başkalarının söylemesinden rencide olmuyorlar.
BESİNCİ ÖZÜR: Bir ayıb ve kusuru kendisine lâkab olan kimseden bahsetmek gıybet olmaz. Meselâ A’mes fgözü iyi görmeyen ve gözünden su akanl veA’rec (topall gibi. Böyle tanındıkları için bundan üzülmezler. Başka isimle söylemek daha iyidir. Görmeyene basîr ve gözü kapalı veya bunun gibi şeyler denir. Özürle Câiz Olması
ALTINCI ÖZÜRt Aşikâre günah işleyen hakkında konuşmak gıybet olmaz. Çirkin işler yapan, meyhanecilikle uğraşan ve günah işlemekten utanmayanları anlatmak câizdir.