• Emredilecek ve yasaklanacak şeyler iki kısımdır:
a) Kitab’a, sünnete ve akla uygun olan her şey iyidir.
b) Bunlara aykırı olan her şey kötüdür.
Bunların her biri kendi içinde ikiye ayrılır:
1) Avamdan veya havastan herkesin bildiği açık şeyler: Buna örnek olarak beş vakit namaz, ramazan orucu, zekât vb. verilebilir. Kötülüğe de zinanın, şarap içmenin, hırsızlığın, yol kesmenin, tefeciliğin, gasbın vb. haramlığı verilebilir. Bu türden kötülüklere âlimlerin karşı çıkması gerektiği gibi, sıradan insanların da tepki göstermesi gerekir.
2) Ancak havasın bilebileceği şeyler: Buna örnek olarak Allâh hakkında inanılması caiz olan ve olmayan sıfatlar verilebilir. Bu türden olan kötülüklere tepki göstermek âlimlerin işidir. Ancak bir âlim, böyle bir kötülükten, avamdan birilerini de haberdar ederse onların da tepki göstermesi gerekir.
• Halkın, gücü yettiği zaman tepki göstermesi gerekir. Yeterli gücü olmadan tepki göstermesi ise caiz değildir.
• Ancak -halktan birinin Ebû Hanîfe’yi taklid ederek nebiz içmesi ve bir kadının, velîsi olmaksızın evlenmesi gibi fıkıh bilginlerinin görüş ayrılığına düştüğü ve içtihada konu olan meselelerde Hanbelî veya Şâfıî mezhebinden olan birinin, onların bu davranışını yadırgayıp engelleme yetkileri yoktur.
Çünkü Mervezî’nin nakline göre, Ahmed b. Hanbel, “Bir fıkıh bilgininin, insanlan kendi görüşüne zorlama ve hükümleri ağırlaştırma yetkisi yoktur” demiştir. Şu halde yadırgayıp engellemek, görüş aynlığı bulunan konularda değil, üzerinde ittifak edilmiş bir hükme ay kın davranılması durumunda söz konusudur.
Ancak Ahmed b. Hanbel’den, görüş aynlığı bulunan konularda yadırgayıp engellemenin söz konusu olabileceği görüşü de nakledilmiştir. Şöyle ki Meymûnî’nin nakline göre Ahmed b. Hanbel, “Bir kimse satranç oynayan bir topluluğa rastladığında onlan bundan men eder ve onlara öğüt verir” demiştir. Satranç oynamanın ise, Şâfıî fıkıhçılarına göre caiz olduğu bilinmektedir.
• Kişinin, kimsenin görmediği bir yerde (dahi olsa) peştemalsiz yıkanması da mekruhtur.
Çünkü Ya’lâ b. Ümeyye’den şöyle rivayet edilmiştir:
• Bir kimse evinde bir yılan gördüğünde üç kez onun gitmesine müsade eder. Bir kez daha gözükürse onu öldürebilir. Kırda görürse derhal öldürebilir. Sırtı siyah çizgili olan ebter yılanı ile sırtında