Satranç Caiz Midir?

Satranç oynamanın İslâmî hükmü nedir? Zihni çalıştırmak için oynanabilir mi?
Satranç Hint kaynaklı, çok eski bir oyun olmakla beraber, müslümanlar onu Ömer Efendimizin halifeliği döneminde, İran kanalıyla inişlerdir. Yani satranç Rasulüllah (sa) döneminde Müslüman- inında bilinmemekte idi. Bu yüzden çoğunluğa göre Rasulüllah iliniz satranç hakkında bir şey söylememiştir. Onu sahabe daha tanımış ve cevazı konusunda fikir birliğine varamamış, bu  fetvası da değişik olmuştur. Mesela, sahabeden İbn ve Ebu Hureyre gibiler, satrancın mubah/sakıncasız bir oyun  görüşünde iken, Ali Efendimiz gibiler de satrancın Kuranı ıhı yasakladığı meysir/kumarcinsinden olarak haram olanadedirler. Zemahşerî haramlığı konusunda Rasuli (sa) de bir hadîs nakleder.Ancak bunun sahih vm ağını daha önce görmüş olduk. Alûsî de satrancı sözkonusu görüş, mezhep olarak İmam Şafiî’nin golf, Ona göre satranç zekayı geliştirdiği ve düşmana karşı öğrettiği için mubahtır/helaldir. Ancak mubah  de bazı şartları vardır. Para için oynanmaması, oyun taşkın sözlerden korunması, oyun yüzünden namazın ibadetlerin geciktirilmemesi… Bu üç şartın bulunmaması
halinde satranç Şafiî’lere göre de haram olur. Nevevî, sat  olarak İmam Şafiî’ye göre de mekruh olduğunu söyle Hanefîlere göre ise, satranç haram ya da harama vakıf ruhtur. Yalnız Hanefî mezhebinden Ebu Yusuf da şartlarla mubah görmüştür. Kumar anlamı içermemesi, ıiir maması, bir dînî göreve zarar vermemesi. Ancak Hanefi binde Ebu Yusuf’un görüşü fetvaya elverişli görüş  satrancın haram olmaktan öte büyük günah olduğunu bile çıkmıştır. Çünkü onu mubah saymak, İslam’a ve müilA karşı şeytana yardımcı olma anlamı taşır, denmiştir. Satrtn yanlara selam vermek mekruh görülmüş, onlara selam vcrlltf1 yaptıkları işin hoş olmadığı hatırlatılmış olacağından giiztl t pilmiş olur denilmiştir. Ali Efendimiz, satranç oynayan luluğu kınamış ve siz bunun için yaratılmadınız diyerek mit etmiştir. Abdullah b. Ömer, satrancı tavladan daha kolu lı| diye nitelemiştir. Keşfu’z-zunûn’dan satrancın haram o konu edinen bir kitabın bulunduğunu da öğrenmiş bulunu “Tahrîmüş-Şatrarıç”, Muhammed b. Ali (bkz. 1/959)
Bunlardan anlaşılan sonuç şu olabilir: İslam, oyuna dahi i da sağlaması halinde cevaz vermektedir. Kumar anlamında dünyaya ilişkin de olsa, bir fayda içermemesi halinde  anlamsızlaşır ve malayani özelliği taşırlar. Haram iner meşru bir fayda sağlaması durumunda ise oyunlar helal olalını nuu bakış açısıyla satranç bazen insanları diğer kötü alışkanlıklardan kurtarma misyonu dahi üstlenebilir. Böyle durumda mubah o‘ dır, ya da sakıncası en aza inmiş olmalıdır diyebiliriz.