Köşeye Çekilmenin Ve Uzletin Edebleri
İnsanlardan ayrılıp, köşeye çekilmek ve uzlet etmek mi, yoksa jnsanlara karışmak mı daha üstündür, diye âlimler ihtilâf etmişlerdir.
Süfyân-ı Sevri, İbrâhim-i Edhem, Dâvud-i Tâî, Fudayl-i İyâd, Süleymân-ı Havâs, Yûsuf-i Esbât, Huzeyfe-i Mer’âşî, Bişr-i Hâfî ve daha birçok müttekı ve büyüklere göre (rahimehümullah) uzlet ve bir köşeye çekilmek insanlara karışmaktan daha iyidir. Zâhir âlimlerinin I hadîs ve fıkıh âlimlerinin 1 hemen hepsine göre de, insanlara karışmak daha iyidir. Hazret-i Ömer (radıyallahü anh) buyuruyor: «Uzletten nasibinizi alınız». İbn Şirin, «Uzlet ibadettir», diyor.
Dâvûd-i Tâi’ye birisi, «Dünyadan oruç tut Isakın) ve ölünceye kadar orucunu açma. İnsanlardan, aslandan kaçar gibi kaç», dedi. Hasan-ı Basrî buyurdu ki: «Tevrat’ta yazılıdır. Köşeye Çekilmenin Ve Uzletin Edebleri Kanaat eden, kimseye muhtaç olmaz; insanlardan uzak duran, selâmete erer; şehvet ve arzularını yenen, azad olur; hasedi bırakan, mürüvvete kavuşur, birkaç gün sabrederse ebedi saadeti elde eder».
Veheb bin Verd buyurur: «Hikmet ondur. Dokuzu susmakta,
biri uzlettedir». Rebî ibn Haysem ve İbrâhim-i Nehâî (rahmetullahi aleyhimâ) «İlim öğren ve insanlardan ayrıl», buyurdular. Mâlik ibn Esed, din kardeşlerinin ziyaretine, hastaların hâlini sormaya ve cenazeleri teşyie giderdi. Sonra hepsinden ayrılır, hücresine çekilirdi. Fudayl buyurdu ki: «Yanımdan geçip yüksek sesle selâm vermeyene, hasta olduğum zaman ziyaretime gelmeyene, çok minnet ederim». Sa’d ibn Ebi Vakkas ve Saîd ibn Zeyd (radıyallahü anhıt- mâ) ashabın büyüklerinden idiler. Medine-i Münevvere’de Akik denen yerde kalırlardı ve cumaya gelmezlerdi lyâni kaldıkları yer şehirden uzak idil. Hiçbir iş de yapmazlardı, ölünceye kadar orada kaldılar. Köşeye Çekilmenin Ve Uzletin Edebleri
Padişahlardan biri Hâtem-i Esamm’a, «Bib isteğin var mı?» dedi. «Var», buyurdu. «Ne istersin?», dedi. «Ne sen beni gör, ne de ben seni göreyim», buyurdu. Sehl-i Tüsteri’ye bir kimse, «Sizinle arkadaş olmak istiyorum», dedi. Sehl, «İkimizden biri ölünce, diğeri kiminle arkadaşlık edecekse, bugün de onunla arkadaşlık etsin» buyurdu.
Bundaki ihtilâf, evlenmek mi, yoksa evlenmemek mi daha üs- tündür’e benziyor. İşin doğrusu ise hâle, zamana, şahsa göre değişik olmasıdır. Bazısı için uzlet, bazısı için de insanlar arasında bulunmak daha iyi olur. Bunu da anlamak için uzletin fayda ve zararını söylemek icab eder.