Kadir kelimesi sözlükte “hüküm, şeref, güç, yücelik” gibi manalara gelir. Dinimizde ise hem Kur’ân-ı Kerim’in inmeye başladığı gecenin, hem de bu gecenin fazileti hakkında nazil olan sûrenin (97. sûre) adıdır. Bu surede, Kur’an’ın Kadir gecesinde indirildiği ve bu gecenin bin aydan hayırlı olduğu bildirilir. Müfessirler, hayırlı olanın bu gecede yapılan ibadetler olduğunu; bin ayın ise, içinde Kadir gecesinin bulunmadığı bin geceyi ifade ettiğini söylemişlerdir.
Ancak bu rakamın, çokluktan kinaye olabileceği de söylenmiştir.
Bir hadis-i şerifte; önceki ümmetlerin uzun ömürlü olmaları sebebiyle fazla sevap kazanma imkânına sahip bulunmalarına karşılık Müslümanlara kadir gecesinin verildiği bildirilir.
Kadir gecesi; Kur’ân-ı Kerim’in Levh-i Mahfuz’dan dünya semasına toptan indirilmiş olduğu gecedir. Cebrâil (as), Peygamberimiz’e (sav) ilk vahyi bu gece getirmiştir. Alâk suresinin “îkra!” (Oku!) emriyle başlayan ilk beş âyetini. Bu gecede kaderin bir çeşit istinsahı da yapılmaktadır. “Yani İmam-ı Mübin’den, Kitâb-ı Mübîn’e istinsah… Nazarı oraya ulaşanlar, kaderin bu kısmına da muttali olabilirler. Efendimiz’in (sav) mi’racta seslerini duyduğu kâlemler de bunlar olsa gerek…”
Kadir gecesi genel olarak Ramazan’ın 27. gecesi olarak kabul edilmektedir. Mübarek gecelerin en üstünüdür ve “Gecelerin Sultanı” olarak isimlendirilmiştir. Kıyamete kadar milyarlarca insana dünya ve ahirette rehberlik edecek olan bir Kitab’ın yeryüzüne iniş günü ve bunun yıldönümleri elbette ki müstesna bir gündür ve bayramlar, ihtifaller ve merasimlerle kutlanması gayet isabetlidir.
Kur’ân’daki “Kadr suresi” vahyin başlangıcından ve bu gecenin büyükk kudsiyet, fazilet ve bereketinden, bu gece kâinatı kaplayan İlâhî esenlikten bahsetmektedir: “Biz Kur’ân’ı Kadir gecesi indirdik. Bilir misin nedir Kadir gecesi? Bin aydan daha hayırlıdır Kadir gecesi. O gece Rablerinin izniyle Ruh ve melekler, her türlü iş için iner de iner… Artık o gece bir esenliktir gider., tâ tan yeri ağarıncaya kadar.” (Kadir, 97/1-5)
Duhân suresinde ise bu gecenin kudsiyetine yemin edilmektedir.: “Açık olan ve gerçeği açıklayan bu Kitâb’a yemin olsun ki; biz onu kutlu, mübarek bir gecede indirdik. Çünki biz haktan yüz çevirenleri uyarıcılarız. O öyle bir gecedir ki, her hikmetli iş, tarafımızdan bir emir ile o zaman yazılıp belirlenir…” (Duhân, 44/1-5)
Kadir gecesi, İslâm âlimleri tarafından üç şekilde yorumlanmıştır:
1. Hüküm Gecesi demektir. İlâhî takdirde kararlaştırılmış işlerin, yahut birçok işlere hükmeden muhkem (açık ve kesinlik ifade eden) emirlerin ayırt edildiği gece anlamına gelir. Takdîrden maksad, ezelî hükmün açığa çıkmasıdır. Hikmetli işler karara bağlanır.
2. Mevki, şeref, değer ve azamet gecesi demektir. Bin aydan daha hayırlı oluşunu ifade eder. (Kadir, 97/3)
3. Tazyik (Sıkıştırma, Zorlama) Gecesi demektir. Bu gece inen meleklere yeryüzü dar gelir. Hem Cebrâil ilk vahyi getirdiğinde Efendimizi (sav) üç defa kolları arasına alıp sıkmış, sonra âyetleri bildirmiştir.