İstisna Nedir?

İstisna: Bir sözün içine aldığı manalardan bir kısmını o sözün hükmünün dışına çıkarmak demektir. Bugün dilimizde “müstesna, hariç, dışında” gibi sözcüklerle ifade edilmektedir. Meselâ, “Ahmet müstesna herkes geldi” dediğimizde “herkes” sözünün içine giren “Ahmet”, “geldi” hükmünün dışına çıkartılmış yani istisna edilmiştir.Aslında Arapçada istisna için kullanılan özel edatlar vardır. Bunlar;  illâ,  ada, halâ, ğayra gibi edatlardır. Aslında istisna, istisnaya mahsus olan bu edatlardan birisiyle olur. Ancak bir hükmü bir şarta bağlama veya Allah’ın di-lemesine bağlama da istisna yerinde kullanılmaktadır. Meselâ, «Bize gelirsen sana ikram ederim» cümlesinde ‘ikram’ hükmü, ‘eve gelme’ şartına bağlanmıştır. Sanki «bize gelmen müstesna, sana ikram etmem» denilmiştir. Bir kimsenin, «Allah dilerse inşaallah şöyle yapacağım» demesi, yani işi Allah’ın dilemesine bağlaması da bir istisna sayılmaktadır.
İşte bu hadiste, sözkonusu edilen istisna bu sonuncusudur. Yani yemin ettikten hemen sonra «İnşaallah» demekle ilgilidir. Bu istisna mecazidir. Yemin edip de peşinden «inşaallah (Allah dilerse)» diyen kişinin sözü; vallahi, Allah’ın dilemesi dışında hiç bir şey benim bu işi yapmama mani olamaz» manasınadır.
Bu ve buna benzer hadislerden anlaşıldığına göre; bir kimse yemin eder ve peşinden «inşaallah» derse yemini bozulmaz, yani sözünü yerine getiremese bile yemininden dolayı keffaret gerekmez. İbnu’l-Arabî bu konuda tüm âlimlerin ittifak halinde olduklarını söyler.)