• Abdullah İbn Ömer’in anlattığına göre bir adam Hz. Peygamber’e sallallâhu aleyhi vesellem gece namazının nasıl kılınacağını sormuş Resûlullah sallallâhu aleyhi vesellem’de şöyle cevap vermişti: “Gece namazı ikişer rekât halinde kılınır. Fakat sabah namazını kaçıracağından korkarsan tek bir rekat daha kılarsın.”
• Abdullah İbn Abbâs şöyle demiştir: “Resûlullah’m sallallâhu aleyhi vesellem gece namazı on üç rekât idi.”
• Mesrûk Hz. Aişe radıyallâhu anhâ’ya Resûlullah’ın sallallâhu aleyhi vesellem gece namazını sormuş o da şu cevabı vermiştir: “Onun gece namazı sabah namazının iki rekâtı dışında yedi, dokuz ve on bir rekât olurdu.”
• Hz. Aişe -radıyallâhu anhâ- şöyle demiştir: “Resûlullah sallallâhu aleyhi vesellem vitir namazı ile sabah namazının iki rekatı da dâhil olmak üzere geceleri on bir rekat namaz kılardı.”
Açıklama:
İmam Müslim’in Sa‘d İbn Hişâm yoluyla Hz. Aişe’den naklettiğine göre Resûlullah sallallâhu aleyhi vesellem gece ibadetine çok hafif iki rekatlık bir namaz ile başlardı. Bana göre bu rivayet diğer rivayetlere göre daha tercihe şayandır. Çünkü Resûl-i Ekrem’in sallallâhu aleyhi vesellem gece ibadetinin on bir rekat olduğunu vurgulayan Ebû Seleme hadisi, hem İmam Buhârî hem de diğer bazı ha- disçiler tarafından “Önce dört rekat, ardından dört rekat daha ve en sonunda üç rekat kılardı” diye nakledilmiştir. Bu da söz konusu rivayetin, Hz. Peygamber’in sallallâhu aleyhi vesellem gece ibadetine iki hafif rekatla başladığına dair rivayete ters düşmediğini gösterir. Ancak Zührî’den nakledilen rivayet bu rivayetle çelişkili görülebilir.
Bununla birlikte hadis rivayetinde “Hâfız” pâyesini alan bir muhaddisin naklettiği ek bilgi makbûldür. Böylece söz konusu rivayetler arasındaki çelişki de giderilmiş olur. Burada vitir namazı konusunu ele alırken nakledilen rivayetler ve görüş ayrılıkları hatırlanmalıdır. Hatırlanması gereken hususlar şunlardır: 1. Vitir namazından sonra kılınan iki rekatlık namazla ilgili rivayetler. 2. Söz konusu iki rekat namaz, vitirden sonra kılınan bağımsız bir namaz mıdır yoksa sabah namazından önce kılınan ve bu namaza bağlı olan iki rekatlık namaz mıdır?
Ahmed b. Hanbel ile Ebû Dâvûd’un Abdullah İbn Ebû Kays yoluyla Hz. Aişe’den naklettikleri şu rivayet de bu görüşümüzü desteklemektedir: “Resûlullah sallallâhu aleyhi vesellem dört artı üç rekat, altı artı üç rekat, sekiz artı üç rekat ve on artı üç rekat şeklinde gece namazı kılardı ve vitri (namazların tek rekatlı hale getirilmesi) bu şekilde sağlardı. On üç rekattan fazla, yedi rekattan da az bir şekilde namazları tek rekatlı hale getirdiği vâkî değildi.” Konuyla ilgili olarak benim vâkıf olduğum en sahih rivayet budur. Bu rivayet Hz. Aişe’den nakledilen birbirinden farklı rivayetler arasındaki çelişkinin giderilmesini de sağlamaktadır. Her şeyin en doğrusunu sadece Allah bilir.
Kurtubî şöyle demiştir: “Hz. Aişe’den bu konuda nakledilen rivayetler arasındaki çelişkiyi gideremeyen pek çok âlim bir sorunla karşı karşıya olduklarını düşünmüşler ve hatta bazıları hadislerin çelişkisi giderilemeyecek araları bulunamayacak kadar problemli olduğuna (muzdarib) hükmetmiştir. Fakat böyle bir sorunun olabilmesi için Hz. Aişe’den nakilde bulunan râvînin tek olması veya nakledilen rivayetlerin tek bir zamanla olayla ilgili olması gerekir. Dolayısıyla bizim doğru olduğunu düşündüğümüz görüş şudur: Hz. Aişe’den nakledilen birbirinden farklı rivayetler, farklı zamanlar ve farklı durumlarla ilgilidir. Bu farklılık ise Hz. Peygamber’in sallallâhu aleyhi vesellem o zaman dinç olup olmamasından ve gece ibadetiyle ilgili bütün tutumlarının caiz olduğunu gösterme amacından kaynaklanır. Her şeyin en doğrusunu sadece Allah bilir.”
Bana kalırsa Hz. Peygamber’in sallallâhu aleyhi vesellem gece on bir rekattan daha fazla namaz kılmamasmdaki hikmei/sır şudur: “Teheccüd ve vitir namazları gece kılınan namazlardır. Gündüz kılınması farz olan namazlar ise (öğle dört, ikindi dört ve akşam – akşam namazı gündüzün vitri olarak kabul edilir – üç rekat olmak üzere) toplam on bir rekattır. İşte böylece gece kılınan namazlar ile gündüz kılınan namazlar sayı bakımından eşitlenmiş olur. Hz. Peygamber’in sallallâhu aleyhi vesellem gece on üç rekattan daha fazla namaz kılmadığını vurgulayan rivayeti esas aldığımızda ise bu sayısal uyum sabah namazının gündüz namazları kategorisinde değerlendirilmesi ile sağlanır.”