Harçlığın Çocuklar Açısından Önemi Nedir ?
Yetişkin yaşlarda parayı iyi kullanabilme, çocukken alman eğitimle yakından ilgilidir. Çocuk, büyüdüğü zaman bir aile bütçesini; bir kurumun, belki de devletin bütçesini yönetecektir. İşte, bunun başlangıcını harçlık oluşturur. Harçlık, seçim yapma ve sorumluluk yeteneklerini geliştirerek para harcamada deney sağlar.
Düzenli verilen harçlıklar, çocuğun sorumluluk duygusunun gelişmesine yardımcı olur. Çocuk, harçlığı bir ayrıcalık olarak görür. Aynı zamanda ana babadan bağımsız, kendi isteklerini planlayabileceği bir fırsat elde etmiş olur. Harçlık, karar vermeye ve aldığı kararın sonuçlarını yaşayarak ders alma becerilerinin gelişmesine yardımcıdır.
Harçlık Ne Kadar Verilmeli?
Daha süt emen çocukların eline bile para sıkıştırıldığı görülmektedir. O yaşlarda çocuğa birçok şey verilebilir, ama para verilmemelidir. Çünkü para, hem temiz değildir hem de oyuncak olamayacak kadar ciddi bir unsurdur.
Çocuk, üç-dört yaşma geldiğinde, annesi çarşıya çıkınca onu da götürürse paranın bir şeyler almaya yaradığını anlamaya başlayacaktır. İşte, o andan itibaren çocuğa paranın çalışılarak kazanıldığı anlatılmaya başlanmalıdır.
Harçlık verme miktarı, çocuğa, okula ve aile durumuna göre değişebilir. Burada temel prensip, çocukla diyalog kurduktan sonra miktarın belirlenmesidir. Gereğinden fazla ve sık harçlık verilmesi, uzun vadede çocukların üzerinde olumsuzluklar meydana getirebilir. Çocuğun, parayla kolayca sivrilmesi, kişiliğinin oluşmasını olumsuz etkiler. Bol para harcamaya alışan çocuk, büyüyünce de başka yerden para gelecek beklentisine girebilir.
Harçlık verilirken belirlenen kurallar netleştirilerek gözden geçirilmelidir. Özellikle ihtiyaçlar göz önüne alındığında verilen miktar, temel ihtiyaçları karşılamıyorsa ve çocuğun, arkadaş çevresinde zorda kalmasına sebep oluyorsa, ailenin imkânları doğrultusunda bu miktar değiştirilmelidir. Ancak bunu yaparken gerçekten de temel ihtiyaçlar dikkate alınmalıdır. Mesela yaz mevsiminde, arkadaşları dondurma alabilirken onun da alabilmesi; ancak günde belirli bir miktardan fazla da olmaması gibi.
Harçlıklarını zamanından önce bitiren çocuklara, yeniden harçlık verilmemelidir. Çocuğa az miktarda harçlık vermek, fazla vermek kadar sakıncalı olmayabilir. Ama bunun sebebi, çocuğa iyi anlatılmalıdır.
Harçlık Verme Zamanı
Çocuklara, para hesabı yapmaya başladıkları zaman harçlık verilmeye başlanabilir. Yedi yaşma doğru çocuk, sayma becerilerini geliştirir. Bu yaştan itibaren düzenli harçlık verilebilir. Harçlığın, ilkokul öğrencilerine günlük; ortaokul ve lise öğrencilerine de haftalık verilmesi uygundur. Yapısal özelliklerinden dolayı bir hafta, bazı çocuklara çok uzun gelebilir. O zaman da bu hafta, yine belirli iki güne ayrılabilir. Bu günlerin belirlenmesi de aileden aileye değişir. Haftalık, çocukta bir bütçe fikri uyandırır. Belli bir parayı, bir hafta idare etmek zorunluluğu ile karşı karşıya kalan çocuk, parayı harcamakta tedbirli ve dikkatli davranmaya mecbur kalacaktır. Tabi, çocuğun ihtiyacının iyi hesaplanması gerekmektedir.
Harçlık verildikten sonra, artık paranın çocuğa ait olduğu kabul edilmelidir. Neler alacağını söyleyip karışmaktan çok, verilen parayla neler alabileceğine karar verme sorumluluğu, seçme yeteneği ve tasarruf kavramı aşılanmalıdır.
Harçlık Vermede Denge
Harçlık, çocukta, itaat ve başarı sağlamak için bir baskı aracı olarak kullanılmamalıdır. Ölke anında kesilmemeli, iyi olduğunda da keyfî olarak artırılmamalıdır. Harçlığın kötüye kullanıldığı durumlarda, çocukla tıpkı iş konuşur gibi ciddiyetle tartışarak karşılıklı anlayış içinde sonuca varılmalıdır.
Ailelerin sık yaptığı bir hata, kendilerinin o anda almak istemediği bir şeyi, başlarından atmak için “Harçlığından alırsın.” demektir. Çocuk, gerçekten almaya kalkınca da problem yaşarlar. Ana babalar, hayır, diyemedikleri durumların sorumluluğunu harçlığa yüklememelidir.
Çocuk, ihtiyacı olmadığını söyleyip harçlığı istemiyorsa da vermeli. Harçlık almak istememesi, kendine güvende yaşadığı bir hassasiyetten kaynaklanabilir; kendini cezalandırıyordun veya “çocuk olarak kalma” duygusunu yaşıyordun. Ona “büyüyen çocuk” olarak değer verilmelidir.
Kumbara
Çocuk, altı yaşına doğru, parayı saymayı öğrenir. Neyin ucuz, neyin pahalı olduğunu anlamaya başlar. Yedi yaşında okula gidip de “toplama”yı öğrendiğinde ona, para biriktirmekten bahsetme zamanı gelmiştir. Çocuk para biriktirmeyi ve sıkıntılı zamanlarda birikmiş paranın üzüntüleri gidermeye yarayacağını, o yaşlarda kavrayabilir.
Kumbara sistemi, tutumluluk açısından çok önemlidir. Kumbaralar, çocuklara tasarruf şuurunun yanında sorumluluk, üretim ve öz güven duygusu kazandırır. Çocuğun, harçlığının bir kısmıyla ihtiyaçlarını giderdikten sonra bir kısmını biriktirme öğretilmeli. Kumbarada biriktirdikleri paralarla güzel hediyeler alınmalı, kesinlikle çocukların kumbaralarındaki paralarına el konulmamalıdır.