Başkalarıyla Yemek Yemenin Edebleri
Bu söylediklerimiz yalnızken; yâni evde yalnız yerken, yahut hanımı ve çocukları ile veya evde bir başkasıyla yerken yapılmalıdır. Ama başkalarıyla yerken bunlara yedi edeb daha ilâve edilir:
1 — İlim, yaş, verâ veya bir başka sebeple kendinden ilerde olan kimseden önce yemeğe başlamamalıdır. Şayet kendisi böyle bir mevkide ise diğerlerini bekletmemek için hemen başlamalıdır.
2 — Yemek yerken susup durmamalıdır. Acemlerin âdetidir, Fakat lüzumsuz konuşmayıp, zâhidlerin hikâyelerini anlatmalı yahut faydalı şeyler konuşmalıdır.
3 — Beraber yediğinden fazla yememesi için, yediği yere dikkat etmelidir. Çünkü yemek ortak olunca, fazla yemek haram olur. Hattâ arkadaşını kendine tercih edip, iyisini onun önüne koymalıdır. Arkadaşı gevşek ve yavaş yerse, sıkılmamasını, rahat rahat yemesini söylemelidir. Üç defadan fazla, yemesi için ısrar etmemelidir. And vermemelidir. Çünkü yemek yemek and vermekten daha aşağıdır.
4 — Arkadaşını kendisine «Buyur ye» diyecek vaziyete düşürmemeli. Her zamanki âdetinden daha az yemelidir. Çünkü bu, riyâ olur. Fakat yalnızken de, insanlarla beraber yediği gibi edebli olmalıdır. Arkadaşına fazla yedirmek niyeti ile, kendisi az yerse iyi olur. Başkalarıyla Yemek Yemenin Edebleri Diğerlerini memnun etmek için de çok yerse, yine iyi olur. İbn Mübarek (rahimehullah) fakirleri hurma ziyafetine davet ettiği zaman, «Kim daha çok yerse, o kadar gümüş vereceğim» derdi. Sonra çekirdekleri sayar, fazla geldiği kadar gümüş verirdi.
5 Kendi önüne bakmalı, başkalarının lokmalarına bakma
malıdır. Başkalarından önce yemekten el çekmemelidir. Çünkü diğerleri de yemekten çekinir. Eğer az yiyorsa elini biraz yavaş tutup, sonuna kadar neş’eli devam etmelidir. Eğer yiyemiyecekse, utanmamaları için özürünü söylemelidir.
e — Başkalarının hoşuna gitmeyen şeyler yapmamalıdır. Elini tabağa sokmak yahut ağzını tabağa eğmek gibi. Çünkü ağzından bir şey çıkıp, kaba düşebilir. Ağzından bir şey çıkınca, yüzünü çevirmeli. Yağlı lokmayı sirkeye sokmamalıdır. Dişleriyle parçaladığı lokmayı, kâseye koymamalıdır. Çünkü, bunlar beğenilmeyen şeylerdir. Hoşa gitmeyen sözler de söylememelidir.
7 — Elini leğende yıkarken, insanların gözü önünde ağzını yıkadığı suyu, leğene dökmemelidir. Hürmet edilmesi icabeden zât ellerini önce yıkamalıdır. Eğer kendisine ikram ederlerse, yâni önce siz yıkayınız derlerse, kabul etmelidir. Yıkamaya sağdan başlamalıdır. El yıkanan suları bir leğene toplamalıdır. Hepsine ayn ayrı leğen tutmak Acemlerin âdetidir. Hepsi bir arada daha iyi olur ve alçak gönüllülüğe daha yakın olur. Başkalarıyla Yemek Yemenin Edebleri Ağzını yıkadığı suyu ağzından dökerken başkasının üstüne sıçramaması için yavaş dökmeli dir. El yıkarken su dökenin ayakta durması, oturmasından daha iyidir.
Bu edeblerin hepsi, hadisi şerifler ve eserlerle bildirilmiştir. İnsan ile hayvan arasındaki fark bu edeblere uymakla anlaşılır. Hayvan, tabiatı icabı yer; iyi, kötü bilmez. Çünkü ona bu fark ayırımı verilmemiştir. İnsana bu fark ayırma verilip de yerine getirmezse, nimetin, aklın ve iyiyi seçmenin hakkını vermemiş ve nimete küfür etmiş olur.