Nefsin ikinci sıfatı Nefs-i-levvâme’dir. Kur’an-ı kerimden delili:
Ve lâ uksimü bin-nefs-il-levvâme…
Kıyamet sûresi: S
(Kendisini levm eden nefse yemin ederim ki..)
Nefs-i-levvâme, öyle bir nefstir ki bazan ruhun nuru ile nurlanır. Allahu teâlâ’ya, peygambere, kitaba ve ruha itaatkâr olur. Bazan da, isyan ederek itaatten ayrılır. Sonra, bu isyanına nâdim ve pişman olur:
— Neden tövbemi terkettim, Rabbime isyan eyledim, diyerek nefsini levm eder, kendini kınar.
Bu nefs, mü’minlerden isyan ve günah işleyip sonra nefislerini suçlayan ve kınayanların nefsleridir.
Nefs-i-levvâmenin sıfatları da dokuzdur:
1) U’CUB : İbadetine güvenerek kendini herkesten yüce görmek
2) FISIK: Günahları aşikar işlemek
3)CEHL: Bir çok gerçekleri bilmemek
4)NEVM: Çok uyumak
5)MEKULAT VE MEŞRU BATI KESİRE : Çok yemek ve içmek
6)HIRS: Aç gözlülük, çok kazanmak hırsı
7)KAHR-I-NEDDAMET: İbadullaha ezâ ve cefa etmek
8)MUHABBET-İ-LEBS: İsraf sayılacak derecede giyinip kuşanmayı sevmek
9) LAGVİYYAT : Boş ve faydasız sözler ve lüzumsuz beyanlarla ne dünyaya ne de âhirete hayrı olmayan konuşmalarla vaktini öldürmek
Bu dokuz sıfattan, tövbe ederek yakalarını sıyırabilenler, nefs-i-levvâmeden kurtulurlar. Unutmamalıdır ki, bu sıfatlardan arınmadan ölenler, âhirette çok ağlayacaklar ve nefslerini lânetleyeceklerdir. Fakat, o gün nefslerine yaptıkları bu levmin kendilerine hiçbir faydası olmayacaktır.
Veliyullahtan bazıları da, nefs-i-levvâme’nin sıfatlarının dört olduğunu beyan buyurmuşlardır:
I) HEVES
II) MEKRUH
III) U’CUB
IV) İŞRET
Levvâme sıfatı, nefs-i-emmâre’ye pek yakın olduğundan,, bu sıfatta olanların da âkıbetlerinden korkulur, demişlerdir. Yâ Rabbi! Ey kalpleri çeviren Allahım:
Kalplerimizi, dinin ve tâ’atin üzere çevir de, orada sâ- bit-i kadem eyle… Bi-hürmeti seyyid-il-mürseliyn.
(Nefs-i-levvâme’de bulunan zevatın dertlerine de ÎSMUL- LAH şifadır. LÂFZA-İ-CELÂL devadır. Bu huylara ve bu sıfatlara sahip olanlar, ALLAH ismini vird edinmeli ve çok çok zikretmelidirler.)