– Hakkında faiz hükmü cereyan eden eşya delilde bildirildiği üzere altıdır: Altın, gümüş, buğday, arpa, hurma ve tuz.
– Altın ve gümüşte faizin haram olmasının illeti Şafiî’ye göre tektir. O da altın ve gümüşün para cinsinden olmasıdır. Ebu Hanife’ye göre bunlarda illet tartılır olmalarıdır. Buna göre (altın ve gümüş olmadıkları halde) diğer tartılan eşyada da faiz haram olur.
Altı cins maldan diğer dördünde faizin haram olma illeti hususunda Şafiî’de iki kavil vardır: Birincisi yeni kavlidir, ki onların gıda maddesi olmasıdır. Buna göre yağ ve suda da faiz cereyan eder. Esah olan budur. İkincisi eski kavlidir ki onlar gıda maddesi, ölçekle ölçülür ve tartılır olmalarıdır.
Zahirî mezhebinde faizde illet yoktur. Faiz sadece delilde zikredilen maddelere mahsustur.
Ebu Hanife’ye göre bu maddelerde (altın ve gümüş dışındaki maddelerde) illet, cins ve ölçülür olmaktır.
Malik’e göre (bu maddelerde) illet azık ve depolanabilir cinsten ve azık olmaya elverişli olmaktır. Ahmed b. Hanbel’den (bu hususta) iki rivayet olup birisi Şafiî’nin, diğeri Ebu Hanife’nin kavli gibidir.
Rabia’ya göre zekât farz olan her şeyde faizli işlem yapılırsa haram olur. Buna göre iki deve karşılığında bir deve satmak caiz olmaz.
İbn-i Sirin’e göre faizin illeti sadece (aynı) cinsten olmaktır.
Sahabeden bir gruba göre (iki cins arasında) fazla alıp vermek faiz değil, zamanı ertelenerek alınan fazlalık faizdir. (Nesie faizi)