Şeyh Kime Derler?

   A) Yaş bakımından
B) Kemal-i ilim bakımından
C) Kemal-i irfan bakımından
Ç) Kemal-i hal bakımından
D) Kemal-i irşat bakımından kemal sahibi olanlara ŞEYH derler. Bu makamda, herhalde kemal sahibine ŞEYH denir, yaşa itibar yoktur. Yaş bakımından küçük dahi olsa, diğer bakımlardan gerçekten kemal sahibi ise, o zat gerçekten ŞEYH’tir. Mühim olan ilim, irfan, hal ve irşat bakımlarından kemal sahibi olmaktır. Zira, dünyaya geldikten sonra nuranî, melekûtî vilâdetle hasıl olan kemale nazar olunur. Mele- kûtî vilâdet itibariyle nakıs olan nâkıstır, kâmil olan da kâmildir.
Bu vasıfları ve sıfatları haiz bulunan zevata ŞEYH isminin verilmesinin münasip vecihleri vardır. Şöyle ki:
Arap harfleri ile ŞEYH lâfzının ilki (Ş) harfidir. (Ş) harfi ile başlamasında, BEŞERÎYYET ve ŞURÎYYET zulmetinden, MELEKÜTÎYYET-Î NURANIYYET’e halinin tebdil olmasına işaret vardır. Beşeri ve unsuriyyesi ile ve o cevher-i melekûtî ile kaim olması demektir.
ŞEYH isminin ikinci harfi de (Y) harfidir. Elifba’mn ELÎF harfinden YE harfine kadar olan yirmi sekiz harfinde, yirmi sekiz MERATÎB-Î MA’NEVÎYYE’ye işaret vardır, ki yedi esmâ dört ile zarp olundukta yirmi sekiz eder. Bu yirmi sekiz harf ile işaret olunan yirmi sekiz mertebeye erişenler, bu menzilde SEYR-î SÜLÜK sahibi olurlar ki bu zevata ŞEYH
tâbiri haktır.
ŞEYH isminin üçüncü harfi (HI) harfidir. Tebdil-i ahlâka sahip olup tezhib-i ahlâka memur ola. Nefsinin şerrinden ve şehvetinin isteklerinden, nefs-i havasın nur-u aşkı Hüdâ’ya tebdil etmiş ola. Yahut, silsile-i evliyâdan verasete niyabet sahibi buluna. Halkı, hakka irşada memur olup, halka hakkıyle hâlıkma ibadet ve tâ’at ve haşyetullah ve muhabbetullah mertebelerini tamamlamış olup halkı hakkıyle bu sıfatlarla talim eyleyene ŞEYH ismi verilmesi el-hak caizdir.
Yine (Ş) harfi, şüphe ve hicaptan kurtulup, şuhud-u me- ratibe vasıl olsa, şuhud-u haktan bilâ-halk şuhud-ül hak mâ’alhak, şuhud-ül hakkı vel-hak mertebeleriyle kaim ola…
(YE) harfini işaretlerinden sahih el tutmuş olup, sahibi telkin ola…
(HI) harfi, hılkıyyeti hakkiyyette muzmahil ve fâni ve hulkiyyeti hakkiyetle kaim ve bâki ola… HADÎ ve REŞİD esmâsına hâdim HABÎR isminin tecelliyatı ile alim ve ârif ola…
Vel-hasıl ŞEYH unvanı ile mürşide lâzım olan rümuzâtı cem’etmiş bulunan zata işaret olmakla, mürşitlik sıfatını câmi olan zata hal ve merâtib-i melskûtiyyet itibariyle, kemaline binaen ŞEYH ıtlâk olunur.
Bu mertebelere vasıl olmayan kimseleri ŞEYH ismiyle isimlendirmek ve çağırmak, ŞEYH suretine büründüklerinden ötürüdür. Bunlara sahip olmayanlar, HAL ŞEYHİ değil, KIYAFET ŞEYHİ’dir.