Peygamberlerin Tebliğlerinde Bir Olan Esaslar

    Bütün peygamberlerin, Cenab ı Allah (cc)’tan alıp insanlara tebliğ eyledikleri din, hak dindir. Çünkü, bütün peygamberleri görevlendiren Allah (cc)’tır. Onların, kendilerine bildirilen hükümleri insanlara ulaştırmalarını istemiştir.
Netice olarak, bütün peygamberlerin tebliğ ettikleri esaslar şunlardır:
Allah (cc)’a, ahiret gününe, Allah (cc)’ın meleklerine, kitaplarına, peygamberlerine, hayır ve şerrin Allah (cc)’tan olduğuna iman; ibadetler ve ahlâk.
Bunları, Allah (cc)’a, peygambere ve ahiret gününe iman diye üç maddede toplamak da mümkündür.
Her peygamber iman ve itikat! konusu olan bu umumi esasları ve bunlara dayalı fiil ve amelleri, itikat! ile davranışlar arasındaki münasebetleri tesis edecek ahlâkî esasları ümmetine tebliğ etmişlerdir. İbadetlerin, fiililerin ve amellerin zahirî şekilleri bunlardan hariçtir. Bunlarda zamanın, mekânın, mizacın bir takım tesirleri vardır. Bunun için muhtelif zamanlarda, ayrı ayrı memleketlerde, başka başka milletlere gelen peygamberlerin bildirdikleri amellerde küçük veya büyük değişiklerin olması tabiidir. Hatta zaruridir. Yani zaman ve mekâna göre bu hususlarda değişikler olacaktır. Bir millete emredilen bir husus, bir diğerine yasakmış olabilir, ibadetleri, duaları farklı farklı olabilir.
Şu halde, Kur’an-ı Keıim’e nazaran, bir dinin hak olabilmesi için bu esasları ihtiva etmesi lâzımdır. Bunlardan mahrum olan bir din, hak din olma vasfını kaybetmiş olur.
Bir de şu var: Bütün peygamberlerin tebliğ ettikleri şeriatların ruhu şu beş esası taşır:
1) Dini muhafaza,
2) Cam muhafaza,
3) Aklı muhafaza,
4) Nesli muhafaza,
5) Malı muhafaza.
Bütün peygamberler bu esasları muhafaza etmeyi zamanlarına göre muhtelif şekillerle beyan buyurmuşlardır.