Dört Mezhebe Göre Gasp – 8

By | 11 Ağustos 2015

dort-mezhebe-gore-gasp-8– Bir kimse birisinin kafesini izni olmaksızın açsa ve kuş uçsa, Malikî ve Hanbelî mezheplerine göre kafesi açan kuşun bedelini öder. Hayvanı veya kaçmasından korkulan köleyi bağlı olduğu yerden çözüp bunların kaçmasına sebep olan da böyledir. Malik’e göre kuş ve diğerleri kafesi açıp bağı çözünce hemen kaçsa da, bir süre durduktan sonra kaçsa da durum aynıdır.
Şafiî ’ye göre bunlar bir süre durduktan sonra kaçarlarsa tazminat (zarar ödemek) gerekmez. Hemen kafes açılınca veya bağ çözülünce kaçarsa iki kavil olup bunların en sahihi tazminat gerekmesidir.
Ebu Hanife’ye göre bunları yapana kaçma zamanı ne olursa olsun tazminat gerekmez.
– Bir kimse bir köleyi veya bir hayvanı gasp etse ve bunlar (elinden) kaçsa veya bir eşyayı gasp etse de bu eşya çalınsa yahut zayi olsa:
Malikî mezhebine göre gaspçı (örneklerin her birine göre) gasp ettiği (fakat elinde bulunmayan) şeylerin kıymetini öder. Bu kıymet malı gasp edilen kimsenin mülkü olur. Malikî’ye göre çalınan şey (karşılığında kıymet ödeyerek) gasp edenin mülkü olmaktadır. Hatta gaspedilip de elden çıkan şey (sonradan) bulunsa, malın ilk sahibinin kıymeti geri verip malını alması olmadığı gibi gaspçı da ödediği kıymeti almak üzere gaspettiği şeyi geri veremez. Ancak karşılıklı anlaşırlarsa olabilir.
Hanefî mezhebinde de böyledir. Ancak bir durumun haricinde. Şöyle ki:
Gaspedilen mal kaybolup mal sahibi değerin 100 (yüz) olduğunu, gaspçı 50 (elli) olduğunu söylese ve bunun üzerine yemin

ederek elliyi ödese, daha sonra gaspedilen malı bulunup değerinin (gerçekten) söylendiği gibi yüz olduğu ortaya çıksa, mal sahibi aldığı elliyi verip, malını alır. Bu durumda Malikî mezhebine göre mal sahibi iddia ettiği yüzü elde etmek üzere gaspçıdan elli lira daha alır.
Şafiî mezhebine göre yukarıdaki örneklerdeki şeyler mal sahibinin mülkü olarak kalmaya devam eder. Mal bulununca gaspçı malı, mal sahibi de aldığı bedeli iade eder.