1.Niyabet (Bedel) nedir, hangi ibadetlerde geçerlidir?
Niyabet, vekalet; başkası adına vekil olmaktır. Niyabet ihtiyar ve zaruret halinde, yalnız mal ile yapılan zekât ve sadaka gibi ibadetlerde cereyan eder. Yalnız beden ile yapılan namaz, oruç gibi ibadetlerde geçerli olmaz. Hem mal hem beden ile yapılan hac gibi ibadetlerde de acz bulunduğu zamanlarda zaruretten dolayı cari olur.
2. Hac’da niyabetin caiz olmasının şartları?
Hac ibadetinde niyabetin caiz olmasının şartları:
1. Kendi adına hac yapılacak olan şahıs, malı olduğu halde, bizzat haccetmekten aciz olmalıdır.
2. Kendi adına hacca vekil gönderen kimsenin bu engelinin ölümüne kadar devam etmesi gerekir. Hasta iken, kendi adına bir başkasını hacca gönderen kimse, bu hastalıktan ölürse, adına yaptırmış olduğu hac caiz olur; şayet bu hastalıktan iyileşirse yaptırdığı hac hükümsüz olur.
3. Adına haccedilen kimse, bedel olarak giden kimseye, kendisi için haccetmeyi emretmiş olmalıdır.
4. Hacca vekil olarak gönderilen kimsenin, ihrama girerken onun adına niyet etmesi gerekir. Bu niyet esnasında, efdal olan, dili ile: “Lebbeyk an fülanın (yani falan için telbiye ettim… falan için ihrama girdim.” demesidir.
5. Vekil olarak hacca giden kimsenin haccı, kendisini hacca gönderen kimsenin malı ile olmalıdır. Bunun gibi, bir kimse, kendi malı ile hac yapılmasını vasiyet etmiş olarak ölse; varisleri ise, kendilerine ait mal ile başkasına hac yaptırsalar bu caiz değildir.
3. Başkası adına hacca gitmiş olan, kendi adına da hac etmiş olur mu?
Başkası adına vekil olarak hacca giden kimsenin yaptığı hac, adına hacca gidilen kimse içindir, kendisi için olmaz.
4. Kendi haccını yapmamış kimseyi bedel olarak göndermek caiz midir?
Kendi haccını yapmamış bulunan bir kimseyi de bedel olarak göndermek kerahetle caizdir. Fakat efdal olan hac yolunu ve görevleri yerine getirmeyi iyi bileni göndermektir.
Bir de; bedel olarak gönderilen şahsın; hür, âkil ve bulûğa ermiş olması gerekir.
Şafiî Mezhebine göre; mükellef olmayan ve daha önce kendi adına henüz haccetmemiş kimsenin, bedel olarak başkası adına hacca gitmesi caiz değildir.
5. Vekil olan şahıs, haccı zayi ederse durum nasıl olur?
Vekâleten hacca giden şahıs, kendi şahsi işleriyle meşgul olur ve haccı zayi ederse, bu haccı tazmin eder, yani müteakip sene, kendi parası ile gönderilen şahsın (âmirin) yerine hac yapması gerekir.